Yazılı ve görsel medyada mütemadiyen karşılaştığım
bir Türkçe kullanım yanlışına değinmek istiyorum. Malum, Türkçe’nin, pek çok
sektörün yanı sıra PR sektörü için de hayati derecede önemli olduğu bir gerçek.
Fakat sözünü edeceğim hataya, Türkçe’yle haşır neşir olan, olmak zorunda olan
sektörlerin yazılı kaynaklarında ya da bu sektörlerdeki bilirkişilerin sözlü
ifadelerinde rastlamak beni adeta çileden çıkarıyor.
Ben Türkçe’yi sıfır hata
yaparak mı kullanıyorum, elbette hayır; fakat bu kadar basit ve belirgin bir
hatayı yapmayacak kadar da dilime hakim olduğumu söylemeliyim.
“Neden
olmak” ve “sağlamak”
kelimelerinin cümle içinde yanlış kullanımlarından bahsediyorum.
Sarf edilen cümle ister olumlu ister olumsuz
bir anlama sahip olsun, yukarıdaki iki kelimeden önce hangisi dile gelirse, onun
kullanıldığını fark ettim.
“Neden olmak” ya da “sebep olmak” söz
öbeklerinin olumsuz bir anlam içeren cümlelerde, “sağlamak” mastarının ise
olumlu bir mana içeren cümlelerde kullanılması gerektiğini ben buradan yazmak
istiyorum. Bir örnekle gösterecek olursam;
Yaptığı
hatalar işten atılmasına neden oldu.
Yukarıdaki kullanım, doğru bir kullanımdır;
çünkü bir şeyin bir şeye neden olması, birbirinden etkilenerek meydana gelen
zincirleme bir kazayı çağrıştırır. Neden olan şey, etkilenen şey üzerinde
muhakkak olumsuz bir etkiye sahiptir.
Özverili
çalışması daha hızlı terfi etmesini sağladı.
Burada ise, bir durumun getirdiği olumlu
sonuç vurgulanıyor. Zincirleme bir olumsuzluktan öte birbirinden etkilenerek
ortaya çıkmış bir olumlu durumlar zinciri söz konusu.
Sıkça yapılan bir kullanım yanlışı da, “yüzünden” ve “sayesinde” kelimeleri arasındaki karmaşıklıktan ileri geliyor.
Benzer şekilde, “yüzünden”, bir durumun yarattığı olumsuz bir sonucu vurgulamak
için kullanılırken, “sayesinde” kelimesi bir şükran ifadesini belirten olumlu
bir mananın vurgusudur. Örneğin;
Köprü
çalışmaları yüzünden trafikte saatlerini geçiren halk isyan etti.
Burada, halkın isyanının köprü çalışmaları tarafından
tetiklenmesi vurgulanıyor. İsyan gibi olumsuz bir durumun sebebi, köprü
çalışması olarak gösteriliyor.
Azalan
nem sayesinde insanlar 2 gündür rahat nefes alıyorlar.
Bu cümlede ise, ortaya çıkan olumlu durumun
kaynağının nem olması, “sayesinde” kelimesiyle vurgulanıyor.
Bugüne kadar dilbilgisi konusunda
hassasiyetimin en yüksek olduğu nokta, ayrı yazılması gereken bağlaçların
bitişik yazılmalarıydı; fakat son zamanlarda yukarıda sözünü ettiğim konuyla ilgili
hatalara çok sık rastlamam hassasiyetimi adeta ikiye böldü.
Ben bir dilbilimci değilim fakat kişisel
olarak önem verip üzerinde durduğum konulara dair bildiklerimi kendime ait bu sosyal
alanda paylaşmak iyi hissetmemi sağlıyor.
Herkesin her gün iyi hissetmesi dileğiyle…
J
No comments:
Post a Comment